एकठांय येवया… राजभास कायद्याचे प्रभावी अंमलबजावणे खातीर वावरुया…

• अनंत अग्नी

गोंय राजभास कायदो विधानसभेन 1987 वर्सा संमत केलो. तेन्नासावन फाटलीं सात्तीस वर्सां मराठी भाशेचो, तशेंच कोंकणी भाशे खातीर रोमन लिपीचो गोंयच्या राजभाशा कायद्यांत आस्पाव करपाची अदींमदीं जायत आसता. 1987 वर्सा मराठी आनी कोंकणी मोगींनी राजभास चळवळींत जे उर्जेन आनी गंभीरतायेन वांटो घेतिल्लो ती आयज कार्यकर्त्यां मदीं उरल्या काय हो प्रस्न आसा. राजभाशेच्या प्रस्ना परस आयज सामान्य लोकांक रोजगार, म्हारगाय, भ्रश्टाचार ह्या सारक्या प्रस्नांचें चड पडून गेल्लें आसा.

प्रा. सुभाष वेलींगकार हांच्या फुडारपणा खाला राजभास कायद्यांतल्या अन्यायाचेर आवाज काडपा खातीर आंदोलन परतून सुरू करपाचो निर्णय हालींच मराठी मोगींच्या बसकेंत घेतला. वेंचणूक लागीं पावतकच कांय फुडाऱ्यांक आपले कडेन लक्ष वेधून घेवपा खातीर लोकभावना पेटोवन घालपी विशयांची गरज आसता. लोकांक भ्रमीत करून व्हॉट बँक तयार करप आनी तिचो वापर करून आपले राजकी हितसंबंद साध्य करप हो कांय जाणांचो अजेंडा आसता. तांकां विशयाचें कांयच पडून गेल्लें नासता. एकदां तो विशय कालबाह्य जालो वा कार्यकर्ते पयस वचूंक लागले म्हणटकच अशा फुडाऱ्यांक नवो विशय आपणावंक मेकळीक मेळटा! असल्या ह्या फुडाऱ्यांक समाजांत दुस्वास तयार करप, तांतूंतल्यान समाज विघटीत करून वातावरण तापोवप, आनी त्या तापिल्ल्या तव्याचेर आपली पोळी भाजून घेवप हें तांचें ध्येय आसता.

ह्या आंदोलनाक गोंय सरकारान हालींच घेतिल्ल्या एका म्हत्वाच्या निर्णयाची फाटभूंय आसा. सरकारी नोकऱ्यां खातीर जावपी लेखी परिक्षेंत सरकारान कोंकणी विशयाचो आस्पाव केला. गोंयांतल्यो सरकारी नोकऱ्यो फकत गोंयच्या पात्र उमेदवारांक मेळच्यो असो ह्या निर्णया फाटलो हेत आसा. अंदूं जानेवारींत सर्वोच्च न्यायालयान दिल्ल्या एका निकालांत राज्यांक हाचे फुडें थळाव्या राबित्याचो मुद्दो नोकऱ्यां खातीर वापरूंक मेळचो ना अशें सांगलां. अशे परिस्थितींत त्या राज्याची थळावी भास पात्र नोकऱ्यां खातीर शस्त्र म्हूण वापरूं येता. कोंकणी भास गोंयकार शाळेंत वचनासतना घरांत शिकता. गोंयांतलो दरेक विद्यार्थी शाळेंत देवनागरी लिपींतलो एक तरी विशय शिकताच. देखून दरेका गोंयकाराक कोंकणी भाशेंतल्यान परिक्षेंत जापो बरोवपाक कठीण जावचें न्हय. पूण मराठी भाशेच्या बाबतींत हें शक्य आसा व्हय? लेखी परिक्षेंत मराठी भाशेचोय आस्पाव जालो जाल्यार ताचो परिणाम अल्पसंख्यांक समाज आनी शाळांनी मराठी शिकूंक नाशिल्ल्यांचेर जातलो. गोंयांतल्या पन्नास टक्क्यां परस चड लोकांक ताचो त्रास जातलो हें मराठी मोगींनी लक्षांत घेवचें. कोंकणी खातीर जाहीर जाल्ली दरेक सरकारी येवजण मराठी खातीरय आसूंक जाय अशी कांय जाणांची मागणी आसता. हालींच शिक्षण धोरणाक संबंदीत एक दस्तावेज मराठी तशेंच कोंकणी भाशेंत अणकारीत जालो. खरें म्हणल्यार ह्या दस्तावेजाचो मराठी अणकार महाराष्ट्रांत पयलींच तयार जाल्लो आनी तो संकेतथळारय उपलब्ध केल्लो.

आमचो देश भोवभाशी आसा. दरेका राज्यांत वेगवेगळ्या कारणांक लागून एका परस चड भासांचो उपेग जाता. पूण सहजपणान आनी सैमीक रितीन जी भास लोकांच्या ओंठार घोळटा आनी त्या राज्यांतल्या सामान्य लोकांक समजता अशी एकूच भास आसता. ती त्या राज्याची वळख आसता. ते भाशेंतल्यान लोक आपल्यो भावना आनी संवेदना उक्तायतात. ती दिसपट्ट्या जिणेची, वेवसायाची, पोटाची भास आसता. आत्मविश्कार आनी समाजीक एकचाराची ती भास आसता.

जशी महाराष्ट्राची सर्वसामान्य लोकांची भास मराठी, गुजरातची सर्वसामान्य लोकांची गुजराती, कर्नाटकची सर्वसामान्य लोकांची कन्नड, तशीच गोंयकारांची कोंकणी. आमच्या ल्हानश्या राज्यांत दोन राजभासो आसूंक फावनात. गोंयांत मराठी भाशेक खाशेली सुवात आसा हें कोणूच न्हयकारूंक शकना. हाचो अर्थ ती राजभास जावची असो जायना.

एका काळार गोंयच्या उत्सवी रंगमाचयेर फकत मराठी नाटकां सादर जातालीं. आयज ती सुवात कोंकणी नाटकांनी घेतल्या. थळावी भास, थळावो विशय, थळावीं पात्रां, थळावे प्रेक्षक असो हो संगम. मराठी शिकपी विद्यार्थ्यांचो आंकडो उणो जायत आसा. मुळाव्यो शाळा बंद पडटात. 2011 वर्साचे जनगणने प्रमाण मराठी ही आवयभास मानपी गोंयकारांचो आंकडो खूब उणो जालाय एका काळार गोंयांत मराठीचो वापर माचयेर चड जातालो. आयज ती सुवात कोंकणी भाशेन घेतल्या. भौशीक बसकांनी आपूण कोंकणी भाशेंत उत्स्फुर्तपणान उलयतां, पूण मराठी भाशेंत आपल्याक तें जमना, तशेंच सहजपणान उलोवंक आपल्याक शक्य ना अशें वेलिंगकार सरान मराठी भास निर्धार बसकेंत प्रामाणीकपणान मान्य केलां. पयलेच खेपे तांकां लिखीत संहितेचो आदार घेवचो पडला. मराठी मोगींनी आतां थोडें आत्मपरिक्षण करपाची गरज आसा. मराठी राजभास जावची हो आग्रो सोडून आपली उर्जा आनी वेळ मराठी भाशेचे उदरगती खातीर वापरप हें मराठी मोगींचें प्राधान्य आसूंक जाय.

आतां सुरू जाल्ला आंदोलनांतल्यान कांयच साध्य जावपाचें ना. सरकार खंयच्याय पक्षाचें आसूं, ताका राजभास कायद्याक हात लावपाचें धाडस जावचें ना. हे संबंदी सरकाराची  भुमिका मुख्यमंत्री डॉ. प्रमोद सावंत हांणी आनी सत्ताधारी पक्षाचे वतीन अध्यक्ष दामू नायक हाणी स्पश्टपणान मांडल्या. आयज मेरेन खंयच्याच सत्ताधाऱ्यांक राजभाशेच्या प्रस्नाचेर इतली स्पश्ट भुमिका घेवपाचें धाडस जावंक नाशिल्लें. हे चळवळींतल्यान सकारात्मक कांयच भायर सरचें ना अशें खात्रेन म्हणूं येता. समाज माध्मयांचेर द्वेशपूर्ण भाशेचो वापर जातलो आनी तांतूंतल्यान दोनय भासांक उणाक दाखोवपाचो यत्न जातलो हाचो चड भंय आसा. हाका लागून फाटल्या कांय वर्सांत तयार जाल्ल्या कोंकणी आनी मराठी लेखकां मदल्या सुसंवादाक आनी सौहार्दपूर्ण नात्याक वेर वटत म्हणपाचो हुस्को आसा. फाटल्या वर्सा ऑक्टोबरांत गोंयचे मानादीक सभापती रमेश तवडकर हांच्या संकल्पनेंतल्यान आमोणें- पैंगीण हांगा आयोजीत केल्ल्या लोकोत्सवांत कोंकणी- मराठी लेखकांचो संयुक्त मेळावो घडून आयलो. ते खातीर रमेश वंसकर, किसन फडटे, हांव स्वता आनी कोंकणी- मराठी साहित्यांत वावुरपी जायत्या लेखकांनी फुडाकार घेतलो. ह्या संमेलनाच्या निमतान एकठांय आयिल्ले दोनूय भासांतले साहित्यीक आतां समाज माध्यमा वरवीं एकामेकांच्या साहित्याचो आस्वाद घेतना दिसतात. अशीं संमेलनां नेमान जावंक जाय. सगल्यांनी दुस्वास कुशीक दवरून एकठांय आयल्यार दोनूय भासांची बरी उदरगत जातली हें निश्चीत. सत्तरी तालुक्यांत साहित्य मंथन चळवळींतल्यान दोनूय भासातले कार्यकर्ते एकठांय येवन वावुरतना दिसतात. आमच्या काणकोण म्हालांत कोंकणी- मराठी संघर्शाच्या काळांत दोन गटांनी विभागिल्ले कार्यकर्ते आयज काणकोण कलाकार संघाच्या व्यासपिठार एकठांय येवन दोनूय भासांक मान सन्मान दितना दिसतात.

आयज मेरेन कोंकणी- मराठी वादाक लागून दोनूय भाशांचें उपाट लुकसाण जालां. कोंकणी परस मराठी भाशेचेंच चड जालां. दोनूय भासांच्या संघर्शांत इंग्लीशीन दरेका मळार आपली सुवात स्थापन केल्या.

मराठी भाशेच्या नांवान हें आंदोलन सुरू जालां. ह्या आंदोलनांतल्या कांय फुडाऱ्यांचो फाटलो इतिहास पळयल्यार तांणी चळवळ हायजॅक करपाची शक्यताय न्हयकारूंक येना. 2011 वर्सा शिक्षण माध्यम धोरणा आडच्या आंदोलनांत जायत्या जाणांक हो अणभव आयला. ह्या आंदोलनाक रोमी- देवनागरी असो रंग दिवन उपरांत हिंदू- क्रिस्तांव अशें रूप येवपाची शक्यताय आसा. आमच्या गोंयांक हें परवडपाचें ना.

कोंकणी-मराठी मोगींनी एकठांय येवन राजभास कायद्याचो चडांत चड फायदो दोनय भासांची उदरगत करपा खातीर वापरप आयज खरी गरज आसा.