रामलीला ह्या प्रकाराविशीं सगळ्यांनी आयकलां आनी कांय जाणांनी पळयल्या लेगीत आसूं येता. पूण मोनी रामलीला विशीं कठीणपणान कोणेंच आयकलां. मोनी रामलीला हें अशें खूब पोरणें रूप आसून मोनी रामलीला शस्त्र शिकवणेंतल्यान जल्माक आयली. राजस्थानांतल्या बिसाऊ गांवांत फाटलीं 80 वर्सां मोनी रामलीलाची परंपरा तिगोवन दवरल्या. ह्या मोनी रामलीलाचेर डॉक्युमेंटरी निर्मातो रजनी आचार्यान तयार केल्ल्या एका खाशेल्या डॉक्युमेंटरीन हालींच जाल्ल्या फिल्म बाजारांत प्रेक्षकांक जिखले.
बिसाऊची मोनी रामलीला संवसारीक नामनेक पावल्या. शारदीय नवरात्रेंत रामलीला सुरू जाता आनी 15 दीस रामलीला करतात. राजस्थानांतल्या बिसाऊ गांवांत फाटलीं 80 वर्सां मोनी रामलीला सादर करतात. गांवांतले लोक रामलीला करतात. ही मोनी रामलीला हेर खंयच्याय रामलीला सारकी दिसली तरी तातूंत पात्रां मदीं संवाद ना, अशे तरेन ती सगळ्यां खातीर आकर्शणाचें केंद्र जाता. मजेची गजाल म्हळ्यार भुरगेपणांत रामाची भुमिका करपी मनीस प्रौढपणांत रावणाची भुमिका करता. ही परंपरा आयजमेरेन चालू आसा.
देशांतल्या स्वातंत्र्य चळवळीच्या काळांत कांय स्वातंत्र्य झुजारी ह्या गांवांत लिपून आशिल्ले. तातूंत गांवांतल्या भुरग्यांक शस्त्रां शिकवपा खातीर मोनी रामलीला घडोवन हाडपी बायल आशिल्ली. भारतीय लोककला, संस्कृताय आनी परंपरा समाजांत हाडपाचो हो आमचो यत्न. ह्या रामलीलांत संवाद ना. रामलीला हावभावांतल्यान लोकां मेरेन पावयतात अशी म्हायती रजनी आचार्यान दिली.
‘बिस्साऊ की मूक रामलीला’ श्री रामलीला प्रबंध समिती बिस्साऊ आनी कमल पोद्दार हांच्या संयुक्त निर्मितीत फिल्म म्हणून सादर केल्या. आचार्य धनंजय व्यास हाच्या आदारान दोहा, चौपाई, आदी पदां रचल्यांत आनी संगीत कुलदीप सिंगान आनी पार्श्वगायन अनुराधा पौडवाल, अनुप जलोटा, जसविंदर सिंग, सीमा मिश्रा हांणी केलां. तशेंच मंजीत सिंग कोहली हाणें रामलीलाचें कथन केलां.
हे रामलीलांत शंबर कलाकार आसात. कांय कलाकार दोन भुमिका करतात. हाचे भायर हे सगळे कलाकार बिसाऊचे आसात अशें रजिनीन सांगलें. लोककला प्रकार लोकांमेरेन पावपाखातीर ही मोनी रामली बिसाऊच्या रस्त्यांचेर पुराय सेट उबारून माचयेवयल्या नाटकाभशेन सादर करतात. हे रामलीलांत संवाद नासलो तरी तातूंत पार्श्वगायन, पार्श्वसंगीत हांचो आस्पाव जाता. पार्श्वगायनाक चौपाई, दोहा अशें म्हण्टात. मोनी रामलीला ही बिसाऊची परंपरा आनी ही परंपरा आनी लोककला प्रकार लोकांमेरेन हाडपा खातीर हो चित्रपट तयार केला, अशें रजनी आचार्य म्हणटा.
