भाषाद्वेश म्हणल्यार कितें ?

– संपदा कुंकळकार

सद्या गोंयांत कोंकणी – मराठी भाशावाद सुरू जाला . गोंयांत जी कोंकणी चळवळ सुरू जाली ती Dignified आशिल्ली, आसा आनी उरतली . खंयच्याच कोंकणीवाद्यान केन्नाच मराठीचो द्वेश केरुना. आमी मराठीचेर प्रेम केलां, करीत रावतलीं, पूण गोंयच्या राज्यभाशेचो मान फकत  कोंकणीचोच.

मराठीप्रेमी मात कोंकणी आनी कोंकणीवाद्यांचो द्वेश करतात. प्रतिक्रिया दितना वा भाशण करतना मराठी प्रेमीं भितर dignity दिसना . ते सदांच कोंकणीवाद्यांचेर अतर्कशुद्ध टिका करतात.
एका मेळाव्यात गो. रा. ढवळीकरबाब हाणी ‘ज्ञानपीठ पुरस्कार’ वाटतात अशें बालीश विधान केलें. मराठीतले प्रतिभावंत लेखक वि. स. खांडेकर, भालचंद्र नेमाडे आनी कुसुमाग्रज हांकाय तो वाटला अशे तांकां म्हणपाचें आशिल्लें?  कोंकणीक मेळिल्लें ‘ज्ञानपीठ’ पुरस्कार मराठीप्रेमींक कित्याक खटकता? कोंकणी द्वेशा खातीर आपूण भारतातल्या एका अतिप्रतिष्ठठत पुरस्कारा विशीं  वायट उतरां उलयता  हाचें भान उरलें ना?

जेन्ना एखाद्याचेर टिका करता तेन्ना टिका करपी कोण  हाची दख्खल घेवन त्या  टिकेक जाप दिवप काय ना हें ठरता. सदांच कोंकणीवाद्यांचेर ‘मराठीचा द्वेश करतात’ अशी टिका करतात. ज्ञानपीठ पुरस्कार जैतिवंतां विशी वायट उलयतात. खरें म्हणल्यार कोंकणी साहित्यिकांचेर टिका करपाक योग्य ताकदिचो एक्कूय गोंयचो मराठी साहित्यीक ना. गोंयच्या एक्कूय मराठी लेखकाला सृजनात्मक साहित्याखातीर, आजमेरेन एक्कूय साहित्य अकादेमीचा पुरस्कार मेळूंक ना. वा तांच्या साहित्याच्या बळाचेर एकाचेय महाराष्ट्रात नांव जावंक ना. गोंयांत बरें मराठी साहित्य वा दर्जेदार स्तंभलेखन हें कोंकणीवाद्यानीच केलां.

भाशाद्वेश म्हणल्यार कितें असता वा तो कशा तरेन करतात हाचें एक उदारण पळोवया. 10व्या शतमानापासून तें 14व्या शतमानामेरेन इंग्लंडच्या संसदेचें काम फ्रेंच भाशेंतलायान चलतालें.  इंग्लिश न्हय जाल्यार फ्रेंच भास म्हत्वाची मानताले . पूण मागीर आपली हक्काचो जागो इंग्लिशीन घेतलो. फ्रेंच भाशेंचें म्हत्व इंग्लंडांत ना जालें. इंग्लिश संवसारभर पावली. इंग्लिश लोकप्रिय जावपाक  विलियम शेक्सपिअराचो मोलाचो वाटो आसा अशें फ्रेंच लोक मानपाक लागले. ताणी इंग्लिशिचो आनी शेक्सपिअराचो प्रचंड द्वेश केलो. शेक्सपिअराच्या ‘मेकबेथ’ ह्या लोकप्रिय पुस्तकाची प्रतिकृती कमोडच्या रुपात फ्रेंच लोकांनी वापर केलो. खरें दिसना जाल्यार  त्या काळातलो तो कमोडचो नमुनो दिल्लीत ‘टॉयलेट म्यूझियम’ हांगां दवरला. आजूय फ्रांसांत कोणूच इंग्लिश उलयना. तांच्या देशांत पर्यटकांनी उलयल्ली तांकां चलना.
भाशेचेर पुरायपणान बहिष्कार घालप हो भाशाद्वेश. ती उलोवपी पर्यटकांकडेन तुच्छतेन पळोवप हो भाशाद्वेश. एका लोकप्रिय लेखकाच्या पुस्तकाच्या प्रतिकृतीचो कमोड करून ताचो घरांत वापर करप हो भाशाद्वेश. तरी 14 फ्रेंच लेखकांक प्रतिष्ठेचो नोबेल पुरस्कार मेळ्ळा.

पुरस्काराचो भाशाद्वेशाकडे कांयच संबंध ना. पुरस्कार हो लेखकाच्या गुणवत्तेक मेळटा. देशाच्या वा राज्याच्या भाशीक धोरणाक न्हय.
गोंयच्या ज्ञानपीठ पुरस्कार जैतिवंतांचें व्यक्तिमत्व तपासून पळोवचें अशें ढवळीकरान म्हणले. तपासून पळयाच कारण विलक्षण सुंदर, प्रभावी, विचारवंत, भारतीय साहित्यांत आपली छाप सोडिल्ली व्यक्तिमत्वां.

स. रवीन्द्र केळेकार, गांधी आश्रमात राविल्ले, एक गांधीवादी, सुटके झुजारी, कोंकणी चळवळीचे जेश्ठ पुढारी. फकत ज्ञानपीठ पुरस्कार जैतीवंत  न्हय, जाल्यार पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानीत आनी साहित्य अकादेमीचे फेलो. हे सर्गलें सन्मान कुशीक दवरले तरी ते एक लेखक आणि व्यक्ती म्हूण खूब व्हड आनी श्रेश्ठ आशिल्ले.

1985 त काँग्रेस शताब्दी समारोह समितीन तांच्या कडल्यान गांधीजींचे चरित्र हिंदीतल्यान बरोवन घेतलें. पुराय भारतांतल्यान  तांची निवड केल्ली. तांकां एक विचारवंत म्हणून फकत गोंयांतूच न्हय जाल्यार पुराय भारतभर वळखताले.
स. शिवबालक भिसेन, जे 1944 पासून गांधीजींच्या मरणामेरेन तांचे खाजगी सेवक आशिल्ले, ते प्रियोळला मरसर (1990) रावले. लक्षात घेयात केदें व्हड, निर्मळ व्यक्ततम्हत्व अआसतलें रवीन्द्र केळेकार  , तांच्या घरात गांधीजींचो खाजगी सेवक  रावलो. तें लेगीत मरसर.

अशा व्हडल्या व्यक्तिमत्वान केन्नाच मारठीद्वेश केलो ना. ताणी तीन मराठी पुस्तकां बरयल्लीं, ‘ज्ञाननिधीच्या सान्निध्यात’ ‘जपान जसा दिसला’ आनी ‘भाषिक संघर्षाचे समाजशास्त्र’. तशेंच ‘स्वगत’ नावाचें स्तंभ कितलिशींच वर्सां मराठीतल्यान बरयलें.

दुसरे ज्ञानपिठकार, दामोदर मावजो. एक विचारवंत, व्यक्तिस्वातंत्र्याचो पुरस्कार करपी निर्भय लेखक. तांच्या जिवाक धोको निर्माण जालो, पूण ताणी भुमिका बदल्ली ना. त्यांच्या साहित्य अकादेमी पुरस्कार प्राप्त कादंबरी ‘कार्मेलीन’ चो जेन्ना मराठीत अणकार जालो, तेन्ना 1992 त लेखक नरेश कवडी हांकां मराठीखातीर साहित्य अकादेमीचो अणकार पुरस्कार मेळ्ळो. पुराय भारताच्या साहित्यविश्वात भाईक कोंकणी भाशेचो चेहरा म्हणूनूच वळखतात.

ढवळीकारबाब, ही दोनूय खूब व्हड व्यक्तिमत्वां आसात. तांचें नांव भारतीय साहित्याच्या इतिहासात भांगराळ्या उतरांनीं बरयतलें. ओगीच ज्ञानपीठ पुरस्काराचेर, तो कित्याक दिलो , अशें उलोवप एका सादारण मनशाक सोबना. तांचेर टिका करून तुमी तुमचो द्वेश आनी अज्ञान दाखवलें.

कोंकणीच्या जेश्ठ साहित्यिकांनी मराठी द्वेश केन्नाच केलो ना आनी हीच कोंकणी चळवळीची परंपरा . कोंकणीच्या साहित्यिकांनीं मराठीतून लेखन केलाच  पूण गोंयचो मराठीतलो पयलो सॅल्यूलॉयड चित्रपट लेगीत कोंकणी लेखिकेन निर्मीत केल्लो होता जाची निवड आंतरराष्ट्रीय फिल्म महोत्सवात जाली.
आपल्या राज्यात आपली मांयभास राजभास  जावची अशें उलोवप मराठीद्वेश न्हय. गोंयांत हिंदू तशेंच ख्रिश्र्चन भाव – भयणां रावतात. तांचो आनी मराठीचो कांयच संबंध ना. ज्या प्रदेशात जी भास चड उलयतात, तीच राजभास. ‘वाचतात’, वा ज्या भाशेंत वर्तमानपत्रां चलतात हो निश्कर्ष लागना. अमूक परकी भाशेक राज्यभाशेचो दर्जो नाका अशें म्हणप ‘द्वेश’ जायना.

मराठी निर्धार मेळाव्याप कोंकणी आनी कोंकणी साहित्यिकांचेर टिका करपाचें सोडून, गोंयात मराठी कशी फुलतली, चारूय वटेन कशी तिची उदरगत जातली हाचेर चर्चा जावपाक जाय. गोंयातले मराठी लेखक  कशे दर्जेदार साहित्य बरयतलें, हाचेर चर्चा जाय. केन्नाय तरी गोंयातल्या मराठी लेखकाक सृजनात्मक साहित्याखातीर साहित्य अकादेमीचा पुरस्कार मेळचो, तेन्ना मराठीप्रेमी इतलोच म्हाकाय आनंद जातलो. टिका करून, तीय अतर्कशुद्ध टिका, कांयच साध्य जायना.
संत तुकारामाने सांगलां, ‘‘निंदकाचे घर असावें शेजारी’’. पूण तो उद्गार सार्थ करपाखातीर तुमी कोणाचोच निंदक जावपाची जापसालदारकी घेवची न्हय.

• लेखिका संपदा कुंकळकार साहित्य अकादेमी युवा पुरस्कार जैतीवंत आसा.